6.03-10.03;13.03-17.03

7-րդ դասարան

6.03-10.03;13.03-17.03

Դաս26,27,28

Թեման.Շփման ուժ:Շփման ուժի դերը բնության մեջ և կենցաղում:

Մի ուղղով ուղղված ուժերի գումարումը:

 Լաբորատոր աշխատանք «Շփման ուժի չափումը ուժաչափով,տարբեր մակերևույթների վրա»

Քննարկվող հարցեր.

1.Բերել շփման առկայությունը հաստատող օրինակներ:

Օրինակ՝,երբ գնդակին հարվածենք խոտի վրա, ապա այն շփվելով մակերևույթի հետ աստիճանաբար կորցնելով արագությունը կանգ է առնելու, քանի որ գնդակի և խոտի մինչև առաջանում է շփման ուժ:

2.Ինչով է պայմանավորված շփումը

Շփման ուժը կախված է մակերևույթից և

3.Թվարկել շփման տեսակները և բերել օրինակներ:

Շփման տեսակներից են սահքի շփման ուժը և գլորման շփման ուժը: Սահքի շփման ուժերից են, օրինակ երբ մենք սահնակը սառույցի վրա քաշենք կառաջանա սահքի ուժը սահնակի և սառույցի մինչև: Գլորման շփման ուժ, օրինակ՝մարդիկ ծանր բեռները տեղափոխելու համար բեռի տակ դնում էին գերաններ և առաջնում էին գլորման շփման ուժ:

4.Օրինակներով ցույց տալ,որ միևնույն պայմաններում գլորման շփման ուժը փոքր է սահքի շփման ուժից:

Օրինակ՝երբ քարը գլորենք թեկ մակերևույթի վրայից,  ապա նրա արագությունը գնալով մեծանում է շփման ուժի նկատմամբ, իսկ երբ այն քաշենք հարթ մակերևույթի վրայով, ապա նրա շփման ուժը կլինի ավելի շատ:

5.Բերել շփման դրսևորման օգտակար օրինակներ

Եթե շփման ուժը չլիներ, ապա օրինակ ավտոմեքենային հնարավոր չէր արգելակել, ինչը կարող էր բերել վատ հետևանքների:

6.Բերել շփման դրսևորման վնասակար օրինակներ

Եթե շփման ուժը կա, ապա մարդը չի կարող տեղափոխել մի ծանր իր, մի տեղ որտեղ նա ուզում է:

7.Ինչպես կարելի է մեծացնել շփումը

Շփման ուժ մեծացնելու համար կարելի է  մակերևույթը դարձնել խորդուբորդ:

8.Ինչպես կարելի է փոքրացնել շփումը

Շփման ուժը փոքրացնելու համար կարելի է մակերևույթը ինչքան հնարավոր է հարդեցնել:

9.Բերեք օրինակներ,երբ մարմնի վրա միաժամանակ ազդում է մի քանի ուժ;

Օրինակ թուղթը, երբ պատուհանից կցենք, ապա նրա վրա կազդեն և ծանրության ուժը և օդի դիմադրողականությունը:

10.Որ ուժն է կոչվում համազոր:

Այն ուժը, որ մարմնի վրա ունենում է նույն ազդեցություն, ինչ մի քանի ուժերը միասին ազդելիս, կոչվում է այդ ուժերի համազոր:

11.Ինչպես է ուղղված մի ուղով միևնույն կողմն ուղղված երկու ուժերի համազորը,և ինչպես է որոշվում նրա մոդուլը:

Նրանց համազորը ուժը ուղղված է նույն ուղղությամբ և որոշվում է այդ երկու թվերի մոդուլների գումարով:

12.Ինչպես է ուղղված մի ուղով հակառակ կողմեր ուղղված երկու ուժերի համազորը,և

ինչպես է որոշվում նրա մոդուլը:

Նրանց համազորը ուժը ուղղված է հակառակ ուղղությամբ և որոշվում է այդ երկու թվերի մոդուլների հանումով:

13.ինչպես է շարժվում մարմինը նրա մի կետում կիրառված,մոուլով հավասար և հակառակ ուղղված երկու ուժերի ազդեցությամբ:

Նրա արագությունը չի փոփոխվում:

Սովորել Է..Ղազարյանի դասագրքից էջ75-ից մինչև էջ81,կատարել էջ81-ի հարցերը և առաջադրանքները

1.Բերեք օրինակներ,երբ մարմնի վրա միաժամանակ ազդում է մի քանի ուժ;

Օրինակ թուղթը, երբ պատուհանից կցենք, ապա նրա վրա կազդեն և ծանրության ուժը և օդի դիմադրողականությունը:

2.Որ ուժն է կոչվում համազոր:

Այն ուժը, որ մարմնի վրա ունենում է նույն ազդեցություն, ինչ մի քանի ուժերը միասին ազդելիս, կոչվում է այդ ուժերի համազոր:

3.Ինչպես է ուղղված մի ուղով միևնույն կողմն ուղղված երկու ուժերի համազորը,և ինչպես է որոշվում նրա մոդուլը:

Նրանց համազորը ուժը ուղղված է նույն ուղղությամբ և որոշվում է այդ երկու թվերի մոդուլների գումարով:

4.Ինչպես է ուղղված մի ուղով հակառակ կողմեր ուղղված երկու ուժերի համազորը,և

ինչպես է որոշվում նրա մոդուլը:

Նրանց համազորը ուժը ուղղված է հակառակ ուղղությամբ և որոշվում է այդ երկու թվերի մոդուլների հանումով:

5.ինչպես է շարժվում մարմինը նրա մի կետում կիրառված,մոուլով հավասար և հակառակ ուղղված երկու ուժերի ազդեցությամբ:

Նրա արագությունը չի փոփոխվում:

6. Որքան է A կետում կիրառված երկու ուժերի համազորի մոդուլը, և ինչպես է այն ուղղված:

Երկու ուժերի համազորը մոդուլով հավասար է |4Ն-2Ն |=2Ն, այն ուղղված է հակառակ ուղղությամբ:

7. Որքան է A կետում կիրառված երեք ուժերի համազորի մոդուլը, և ինչպես է այն ուղղված:

Երեք ուժերի համազորը մոդուլով հավասար է    | |2Ն+4Ն |-2Ն |=4Ն, այն ուղղված է հակառակ ուղղությամբ:

8. Մարմնի վրա նույն ուղղությամբ ազդում են 20Ն և 30Ն ուժեր: Պատկերեք այդ ուժերը, եթե դրանց համազորի մոդուլը ա.10ն, բ.50ն

Ա. 

Բ.

9. Որոշ բարձրությունից ընկնող մարմնի վրա ազդում են ծանրության 50Ն և օդի դիմադրությունը 30Ն ուժերը: Ինչպես է ուղղված այդ ուժերի համազորը, և որքան է նրա մոդուլըը:

Նրանց համազորի ուժը ուղղված է հակառակ ուղղությամբ և հավասար է |50Ն-30Ն|=20Ն

10. Որ դեպքում է միևնույն կետում կիրառված 4Ն և 3Ն ուժերի համազորըի մոդուլը հավասար կլինի ա.1Ն, բ.7Ն:

Ա. Երբ համազորի ուժը ուղղված է հակառ ուղղությամբ:

Բ. Երբ համազորի ուժը ուղղված է նույն ուղղությամբ:

11. Գումարեք 7Ն և 1Ն ուժերը, եթե նրանց կազմած անկյուն ա.0^օ,բ.^o:

Ա. |7Ն-1Ն|

Բ. |7Ն+1Ն|

12.  Մարմնի վրա ազդում են մի ուղղով ուղղված 3Ն, 4Ն, 5Ն ուժեր: Կարող է արդյոք այդ ուժերի համազորի մոդուլը լինել 1,2,3,4,6,10,12,15 Ն:

Կարող է լինել 2,4,6,12:

Լրացուցիչ առաջադրանք.

Գ.Մխիթարյանի <<Գիտելիքների ստուգման առաջադրանքներ մաս I  >>-ից էջ48-ից

մինչև էջ 51

Տարբերակ 1

1.Սահնակը սարից սահում է ծանրության ուժի ազդեցությամբ և սահելով կանգ է առնում շփման ուժի պատճառով:

2. Շփվող մակերևյութների յուղման դեպքում շփման ուժը.

Պատ.՝փոքրանում է

3. Շփման ուժի ուղղությունը համընկնում է մարմնի շարժման արագության ուղղության հետ.

Պատ.՝Ուղղված է արագության հակառակ ուղղությամբ

4. Հավասար բեռնավորման դեպքում սահքի շփման ուժը միշտ … գլորման շփման ուժից.

1. Հավասար է

2. Մեծ է

3. Փոքր է

Չեմ հասկացել:

5. Հողը վարելիս տրակտորը հավասարաչափ շարժելով, զարգացրեց 15կՆ քարշի ուժ: Որքան է հողի դիմադրության ուժը:

Պատ.՝15կՆ

Տարբերակ 2

1.Երկու բիլիարդի գնդիկներ իրար բախելով՝ վանում են իրար առանձգականության ուժի հաշվին, որից հետո կանգ են առնում շփման ուժի հաշվին:

2. Այն մեքենաներում, որտեղ օգտագործում է փոկային փոխանցում, փոկի վրա բևեկնախեժ (կանիֆոլ) են քսում: Դրա հետևանքով փոխվում է փոկանիվի և փոկի միջև շփման ուժը:

1. չի փոխվում

2. մեծանում է

3. փոքրանում է

Չեմ հասկացել

3. Նկար 26-ում պատկերված են շարժվող չորսուի վրա ազդող ուժերը: Նշված ուժերից որն է շփման ուժը:

Պատ.՝Երրորդը

4. Չորսուի (նկ. 26) հավասարաչափ շարժման համար անհրաժեշտ է, որպեսզի 1 ուժը հավասար լինի 3 ուժին:

5. Էլեկտրաքարշը, շարժվելով հավասարաչափ, 150կՆ ուժով քաշում է երկաթուղային շարժակազմը: Ինչի է հավասար դիմադրության (շփման) ուժը:

Պատ.՝150կՆ

Տարբերակ 3

1.Սարից իջնելիս հեծանվորդի արագությունը մեծանում է ծանրության ուժի ազդեցությամբ, իսկ սարից իջնելուց հետո արագությունը սկսում է փոքրանալ ի հաշիվ շփման ուժի:

2.  Սառույցով պատված մայթի վրա ավազ են ցանում, այդ դեպքում կոշիկի ներբանի և սառույցի միջև շփման ուժը մեծանում է:

3. Կարող է մարմինը գտնվել շարժման մեջ, եթե նրա վրա ազդող ուժը հավասար է շփման ուժին:

Պատ.՝Մարմինը կարող է գտնվել դադարի վիճակում կամ շարժվել հավասարաչափ և ուղղագիծ

4. Որքան մեծ է հորիզոնական մակերևույթով շարժվող մարմնի զանգվածը, այնքան մեծ է շփման ուժը:

5. Տրակտորը հավասարաչափ քաշում է կոմբայնը՝զարգացնելով 12կՆ քարշի ուժը: Ինչի է հավասար դիմադրության ուժը.

Պատ.՝12կՆ

Տարբերակ 4

1.      Ֆուտբոլիստի գնդակը հարվածի ժամանակ թռչում է առանձգականության ուժի ազդեցությամբ, իսկ գետին ընկնելուց հետո կանգ է առնում ի հաշիվ շփման ուժի:

2.      Պտուտակի վրա ներպտուտակումից առաջ օճառ են քսում: Այդ դեպքում շփման ուժը փոքրանում է:

3.      Նկար 27-ում պատկերված է հենարանի վրա դրված չորսու: Մակերևույթին զուգահեռ ուղղված ինչ ուժեր կազդեն չորսուի վրա, եթե չորսուն տեղափոխենք:

1.      Կազդի միայն առանձգականության ուժը

2.      Կազդի միայն շփման ուժը

3.      Շփման ուժը և առաձգականության ուժը

4.      Շփման ուժը, առանձգականության ուժը և ծանրության ուժը

Չեմ հասկացել:

4.Ինչ կարող է ազդել շփման ուժի մեծության վրա:

Պատ.՝հպվող մակերևույթի խորդուբորությունները

5.      Տրամվայի շարժիչը շարժման ժամանակ զարգացնում է 30կՆ քարշի ուժը: Ինչի է հավասար շփման ուժը տրամվայի հավասարաչափ շարժման ժամանակ:

Պատ.՝30կՆ