Սեպտեմբեր և Հոկտեմբեր ամիսների ամբողջական ամփոփում(մաս 2)

Հայոց լեզու ութ

Վարժ տասնյոթ

Ա.Սրբազան,համբերություն

Բ.Նյարդ,երդվել:

Վարժ. տասնութ

Ա.Հարցուփորձ, մրցույթ

Բ. Օձանման, ատաղձագործ:

Վարժ. Տասնինը

Ա.Խեղդել, խրոխտ, ողկույզ

Բ.Կմախք, վխտալ:

Վարժ. Քսան

Ա.Ան-հյուր-ընկալ, զրուց-ընկեր, դյուր-ընկալ, գահ-ընկեց, ան-ընդհատ, համ-ընթաց,

Բ .Միջ-օրե, հան-ապազօրյա, ոսկե-զօծ, ապ-օրին-ի, առ-օր-յա, առ-օր-եական, բաց-օթ-յա, բար-օր-ություն, զօր-ու-գիշեր

Գ. Մանր-է, վայր-էջք, հն-է-ա-բան, որ-և-է, երբ-և-է:

Վարժ. Քսանմեկ

Անըմբռնելի, օրըստօրե, անընդմեջ, համընդհանուր, մերթընդմերթ, անընթեռնելի, անընդհատ, անհյուրընկալ, սրընթաց:  

Վարժ. Քսաներկու

Ընթացք, ընդարձակ, անընդհատ, ընդմիջել, ընդհանուր, ընդամենը, ընթանալ, ընթրել, ակնթարթ, անդադար, ընթերցել, ընդառաջ, անընթեռնելի:

Վարժ. Քսանչորս

Թոքախտ, աղտոտել, ոխակալ, ողնաշար, ..., վարկաբեկել, ուխտադրուժ, ուղտատեր, ..., բարկություն, թյուրիմացություն, ձյունաթույր, ..., ...

Կարդալ «Հասարակաց որդեգիրը» պատմվածքի երրորդ մասը և կատարել առաջադրանքները:

·         Բացատրել հետևյալ բառերը և կապակցությունները. անկարելի է-անհնար է, հանձն առնել-ինչ որ գործ իր վրա վերցնել, դպրոցի վերակացու-դպրոցում որևե բան հետևող պաշտոնյա, փականագործ-փականներ պատրաստող, օրնիբուն-առավոտից գիշեր, թամաշա անել-հետևել, մելամաղձիկ-թախծոտ, չնաշխարհիկ-գեղեցիկ:

·         Գրել տրված բառերի երկուական հոմանիշ. Թախանձանք-թախանձ-աղերս, խանդաղատանք-գորով-գուրգուրանք, ուշիմ-նրբամիտ-բանիմաց, չարաչար-զուր-անիմաստ, պարկեշտ-քաղաքավարի-բարեկիրթ, գողտրիկ-գեղեցիկ-քնքուշ, բեկբեկուն-բեկբեկվող-բեկուն:

·         «Մայրիկ, կարծում ես, թե ես նորա համա՞ր եմ մտածում, — պատասխանում է Գևորգը, —թե ինչու՞ Գուստավի աղջիկն  ինձ չէ սիրում, բնա՛վ, ինձ տանջում է միայն այն բանը, թե ինչու՞ մենք աղքատ ենք, որ մի փականագործի աղջիկ ինձ վերա ծիծաղի և Սոմարյանցի ծառան այդքան կոպտությամբ գոռա ինձ վերա: Ահա այս է ինձ սպանողը: Ես տեսնում եմ, թե արհեստավորը որքան ողորմելի մարդ է աշխարհի մեջ: Եվ եթե դուք թողնեիք ինձ գործակատար լինել…» — համաձա՞յն ես այս մտքի (երկու պատասխանի դեպքում էլ հիմնավորիր): Եթե գործակատար լիներ, արդյո՞ք խնդիրներ չէր ունենա:

·         Եթե նա խանութպան դառնար, մեկ է խնդիրներ ունենալու էր: Հարուստ մարդը տաս անգամ ավելի շատ է խնդիրներ ունենում, քան աղքատը: Հարուստ պետք է զարգացնի իր կյանքը և նրա առջև շատ խոչնդոտներ են հայտնվում, որոնք երբեմն ավելի դժվար լուծելի են լինում:

·         Կարող ես պատմել մի դեպք, երբ քո առաջ է բացվել այնպիսի հնարավորություն, որը կյանքդ կարող է փոխել: Ինչ զգացողություններ ես ունեցել այդ պահին:

·         Ցավոք սրտի ես չեմ կարող:

Կարդալ «Հասարակաց որդեգիրը» պատմվածքի երկրորդ մասը և կատարել առաջադրանքները:

·         Բացատրել հետևյալ բառերը.ուղղաձիգ-ուղիղ, արտաքո կարգի-արտակարգ, դստիկոն-ամբիոն, շվարել-շվար մնալ:

·         Գրել տրված բառերի երկուական հոմանիշ.հուշիկ-կամաց-հանդարտ, ողորմելի-խեղճ-թշվառ, հառաչ-հառաչանք, շլացնել-հղփացնել-շփացնել, հանդգնություն-համրձակություն-խիզախություն:

·         Երկրորդ հատվածից դուրս բերեք Գևորգի մտորումները, դրանց միջոցով բնութագրեք հերոսին: Փորձեք համեմատել ձեզ հետ:

·         Գևորգը շատ բարի տղա էր, բայց մեկ-մեկ մարդկանց սխալ քայլերի պատճառով նրանց մասին վատ կարծիք էր կազմում: Մարդը երբ որ աղքատ է լինում, շատ ավելի լավն է լինում, իսկ ես այդպիսին չեմ:

Կարդալ «Հասարակաց որդեգիրը» պատմվածքի առաջին մասը և կատարել առաջադրանքները:

·         Բացատրել հետևյալ բառերը. Անխտիր-անպատճառ, վերնահարկ-ձեղնահարկ, անկողմնապահություն-մեկի մյուսից լավ նայել:

·         Գրել տրված բառերի երկուական հոմանիշ. Անհաճո-անհաճ,տհաճ, դրացի-հարևան-բարեկամ, զղջալ-փոշմանել-ցավել:

·         Քանդել գովելի, վշտացնել, անհաճո, դպրոց, շնորհիվ բառերը, գտնել դրանց արմատները, դրանցով կազմել նոր բառեր (կարող ես օգտվել բառարանից):

·         Գովական, վշտանալ, հաճելի, դպիր, շնորհ:

Ավարտում եք ,,Գավրոշը,, ովքեր չեն կարդացել Հ.Թումանյանի ,,Գիքորը,, , կարդում են այն, ու փորձում համեմատել Գիքորին և Գավրոշին:

Քերականական նյութերից ևս մեկը լրացնում եք (ով որերորդին որ հասել է):

Թարգմանություն օտարալեզու կայքերից:

Գիքորը խեղճ էր, իսկ Գավրոշը խորամանկ և ժիր: Գավրոշը կարող էր իր օրվա ապրուստը գտնել, իսկ Գիքորը խեղճ էր և թույլ էր տալիս իրեն  իրեն տանջել: Բացի դրանից Գիքորը միամիտ էր և ամաչկոտ: Գավրոշը պատրաստ էր իր օրվա հացը կիսել ցանկացած մեկի հետ առանց ամաչելու:

Կարդալ 5-8-րդ գլուխները (Երկրորդ մաս)

Բառային, տեքստային առաջադրանքներ.

·         Բացատրիր տրված բառերը բառարանի օգնությամբ. Անխռով-չխոռված, ջանալ-ձգտել, կոկարդ-գդականիշ, զարհուրելի-ահավոր, որոտ-ամպրոպ, ամեհի-կատաղի, երերալ-տարուբերվել, վեհ-վեհափառ, ճաղատ-քյաչալ, սոսկում-սաստում, խանդավառ-կյանքը սիրող,

·         Գավրոշն այս աշխարհի գործերի մասին ունեցած իր փորձից հասկացավ, որ օվերնցին հարված է: — Ինչ կյանքի փորձ ուներ Գավրոշը:

·         Նա մուրացիկության ընթացքում շատ տարբեր բաներ էր սովորել:

·         Ահա թե ծերությունից դողացողները ինչ են սովորեցնում նրանց, ովքեր վախից դողում են: — Ի՞նչ են սովորեցնում:

·         Որ դողացեք այն ժամանակ երբ ծերանաք և ձեր վախը ում շունն է, որ նրանից:

·         Այս երկխոսությունը Գավրոշի բնավորության ի՞նչ գիծ է ի դերև հանում.

— Տամ քեզ իմ զենքը:

— Չէ, մեծ հրացանը տուր:

Նա ծիծաղաշարժ, քաջ և կյանքից գոհ էր:

Օրե օր
Նորեն նոր
Ճրագ առ,
Կրակ տար
Պահե վառ՝
Անսպառ՝
Մտքիդ յար
Սրտիդ լար
Լուսատու,
Հուսատու։

Սա բանաստեղծություն չէ, այլ քնաերգ: Նրա մեջ կնոջ աշխատանքն է նկարագրված:

Կարդալ 1-4 գլուխները .(Երկրորդ մաս)

Բառային, տեքստային առաջադրանքներ.

·         Բացատրիր տրված բառերը բառարանի օգնությամբ. Խռովություն-խառնակություն, բարիկադ-պատնեշ, կրկնափեղկ-երկփեղկ, ամայի-անբնակ, պարեկ-ոստիկան, խուզարկել-հետազոտել, հնոտի-ցնցոտի, թափոր-ամբոխ, մահակ-ձեռնափայտ, սվին-դանակ, փակուղի-նրբանցք, ներխուժել-ներս մտնել առանց թույլտվության, պատնեշ-բարիկադ, ապստամբ-պետութայն ստեղծած պայմաններին կռվոց դիմադրող, քաջալերել-մխիթարել, խոչընդոտ-խնդիր, թոթվել-ուսերը վեր քաշել:

·         Միաժամանակ ամեն տեղ լինելով՝ նա լցնում էր օդը: — Ինչպե՞ս կբացատրես այս նախադասությունը:

·         Երբ նա բոլորի ուշադրության կենտրոններ, բոլորը սփոփվում էին, սառը պատրաստությւոն չէր լինում:

·         Անդադար շարժում կար նրա փոքրիկ բազուկներում և անվերջ շարժում՝ նրա փոքրիկ թոքերում: — Տուր Գավրոշի հոգեվիճակի նկարագիրը:

·         Նա լավ տրամադրված, ուրախ և մոլեգնած էր:

·         Մեծեր-փոքրերի ի՞նչ վեճ ուներ Գավրոշը. իսկ դու ի՞նչ հարցերում ես ընդվզում մեծերին:

·         Գավրոշը վիճում էր քանզի նրան զենք չէին տալիս, իսկ մեծերին տալիս էին: Ես կարծում եմ որ եչբեմն հեշտ աշխատանքները մեծերը մեզ թույլ չեն տալիս անենք, մեզ չվստահելով, և նրանք շատ սխալ են վարվում:

Սերըդ անմիտ սըրով բոցոտեցին

Սերըդ անմիտ սըրով բոցոտեցին,
Բեռըդ խավար հրով խոցոտեցին․
Երկրիդ հողեն խաչըդ բուսավ,
Կյանքիդ կողեն աչըդ հյուսավ։

Պատվածքը սիրո մասին է: Նրանում գրված է թե ինչպես մեկին դավաճնեցին և նրա սիրտը այրվեց:

Սար ու քար

Ահա՛ սարը՝ ձորը բացել՝
Ե՛վ ահավոր, և՛ կանաչ․
Ահա՛ քարը՝ օրը գացել՝
Ե՛վ մահավոր, և՛ անաչ։

Իմ կարծիքով այս բանաստեղծութունը, ներկայացնում է մի քանի բնության վայրեր, որոնք համ ահելի են, ահմ գեղեցիկ:

Փշուր մը

Մտի՛ր խորը,
Գտիր՝ նորը.
Վանե՛ հինը,
Բանե՛ մինը։

Խորհուրդը նրանում է, որ վատ և հին բաները չհիշենք, այլ նորով առաջնորդվենք:

7-րդ դասարան

Կարդալ 1-4-րդ գլուխները.

Բառային, տեքստային առաջադրանքներ.

·         Բացատրել բառերը բառարանի օգնությամբ. անօթևան-անապահով,տուն և օդևան չունեցող, գթասեր-գութ,գթությունը սիրող, կարեկցանք-ցավակցանք, հորձանուտ-հորձանքոտ,արվարձան-մատույց, խարխուլ-խախուտ, ձեղնահարկ-վերնահարկ, հեգնական-այպանական, խեթ-կասկած, ստահակ-ըմբոյտ, աղերսալի-աղաչական, կափկափել-կրճտացնել, ածելի-սուր բերանով դանակ:

·         Ի՞նչ է նշանակում փափուկ սիրտ-գթասիրտ, սառը օջախ-տուն որտեղ սեր չկա, կտրել ճանապարհը-ինչ որ մեկի դիմացը կանգնել, նրան չթողնելով անցնել: Այս դարձվածքների մեկական բաղադրիչով կազմել (կամ գտնել) այլ դարձվածքներ:

·         Փափուկ սիրտ-գթասիրտ, սառը օջախ-տուն որտեղ սեր չկա, կտրել ճանապարհը-ինչ որ մեկի դիմացը կանգնել, նրան չթողնելով անցնել:

·         Սառը սիրտ, տաք օջախ, կտրել կյանքի լարը:

·         Ինչպես կմեկնաբանես հետևյալ մտքերը.

Նա ոչ օթևան ուներ, ոչ հաց, ոչ կրակ, ոչ սեր, սակայն ուրախ էր, որովհետև ազատ էր:

Գլխավորը մարդու ազատությունն է, եթե նա մի տան մեջ ստրուկ լինի, նա ուրախ չի լինի:

Եվ ցավալին այն էր, որ այդ տանը ոչ ոք չէր ժպտում:

Եթե տանը ուրախություն չկա, տունը շուտով կփլվի:

·         Ի՞նչ հատկանիշներով աչքի ընկավ տղայի կերպարը այս հատվածում:

Նա գթասիրտ, իր տարիքից մեծ և շատ ուրախ էր, բավարարվում էր այնքանով ինչքան ուներ:

Կարդալ

Բառային, տեքստային առաջադրանքներ.

·         Գրել հետևյալ բառերի երկուական հոմանիշ բառարանի օգնությամբ. Արտասովոր-անսովոր,արտակարգ, մռայլ-խոժոռ,մութ, խորհրդավոր- գաղտնախորհուրդ,խորախորհուր, ընդարձակ-մեծ,լայնածավալ, ավերվել-քանդվել,փլվել հիվանդ-անառողջ,վատառողջ, խարխուլ-խախուտ,խարիզուն, ապաստան-տուն,օթևան, սողոսկել-սողալ,խցկվել, քաջալերել-մխիթարել,սփոփել, կկոցել-ցցել,վարսել, նշույլ-շառագայթ,ճաճանչ, խսիր-փսիաթ,պրտվեղեն, մրմնջալ-տրտնջալ,մրթմրթալ, վխտալ-եռալ,զեռալ, մոլեգնել-կատաղել,աշխուժանալ:

·         Կարո՞ղ ես բացատրել՝ ինչու՞ երեխաներն անմիջապես վստահեցին անծանոթին ու գնացին նրա հետևից:

·         Քանի որ նրանից մի անգամից զգացվում էր, որ նա բարի է և երեխաները նկատեցին, որ նա նրանց նման որբ է:

·         Մեկնաբանիր Գավրոշի արարքը՝ դիտարկելով և դրական, և բացասական կողմից: Հիմնավորիր պատասխանդ:

Կարդալ «Ծիրանի ծառ» պատմվածաշարից «Ձայն ամենայն հայոց» պատմվածքը:

Առաջադրանքներ — ամփոփում.

·         Համեմատիր Կոմիտաս Վարդապետի կերպարը առաջին և վերջին գլուխներում:

Առաջին գլխում Կոմիտասը, իր հայրենիքը հիշող տղա էր, որը անվստահ է, բայց ուզում էր փաշչել Քյոթահիայից, իսկ վերջին գլխում նա հայրենասեր, ձայների արքան էր:

·         Գրքի ընթերցումից հետո կարո՞ղ ես  տալ Կոմիտաս-մարդու, Կոմիտաս-քաղաքացու և Կոմիտաս-երաժիշտի նկարագիրը:

·         Կոմիտսաը որպես մարդ առաքինի էր: Նա ամենից շատ պաշտում էր իր հայրենիքը և ուրիշներին էր ուսուցանում հայրենասիրությունը: Որպես քաղաքացի նա բարձրակարգ էր, քանզի քաղաքը չէր կեղտոտւմ, մեծ ներգաղթ էր սկսում, իսկ որպես երաժիշտ, նա աշխարհահրչակ երգահան էր, նա շոշափում էր ամեն մի ձայն, հասկանում երաժշտությունը:

·         — Տի տանե՞ս ինձ հասցնես Դավթի կռվին… — Երգը՝ զենք (ստեղծագործական աշխատանք՝ առնվազն 6-8 նախադասություն):

                                                                   Երգը՝ զենք

Երգը ամենա հզոր զենքերից մեկն է: զեչգը կարող է լացեցնել, կամ շփոթեցնել: Երգը ամեն տրամադրության համար է: Ամեն երգ իր ժամանակը ունի: Տխուր ժամանակ մենք լսում ենք հանգիստ և մխիթարող երգեր: Երգը լինում է նաև ոչ հաճելի: Նրանով կարելի է մարդուն հիասթափեցնել:

Կարդալ «Ծիրանի ծառ» պատմվածաշարից «Ձայնիկդ ի հոգիս» պատմվածքը:

Առաջադրանքներ.

·         Բացատրիր հետևյալ բառերը բառարանի օգնությամբ. Չարխ-ճախարակ, ոգեշունչ-ոգևորիչ, բարձրալուր-սաստկաձայն, երփնազարդ-երփներանգ, հարդ-դարման, ներբողել-փառաբանել, դեգերել-հապաղել, սևեռել-բևեռել, ակնապիշ-անթարթ, ահյակ-ձախ, դուրալի-դուրեկան, դադրել-հոգնել, դյութանք-հրապույր, մորմոք-կսկիծ:

·         Առանձնացրու այն հատվածը, որտեղ Կոմիտասը մտորում է ծովերի և առուների ջրերի մասին. ինչպես է դա արտացոլվում մարդու կյանքում:

Մարդ ծնվում է մեծանում, բայց չի նկատում, թե ինչպես է ժամանակը անցնում և հանկարծ մի պահ արթնանում է խոր ծերության մեջ:

·         Վարդապետի վերջին խոսքը ինչպե՞ս կմեկնաբանես: Համեմատիր այսօրվա հայի հետ:

Նա ցանկանում էր ասել, որ հայը պետք է սիրի և գովաբանի հայաստանը և ոչ թե օտարներին և նրանց իրերին:

Առաջադրանքներ.

·         Բացատրիր — վնգստում էր ցուրտը-շատ ցուրտ էր, արևը ծխնելույզից պոկված կայծի պես հալվել-կորել էր-առավոտվանից կույս չէր եղել, անքեն ժպտաց-անոխ ժպտաց, շալակել ուրիշի սապատը-ուրիշի ծանր գործը անիմաստ անել, մտքից ծրարված զգացմունքներ-հիշողություններից կազմված զգացմունքներ:

·         Պատմվածքից դուրս բեր Կոմիտասի մտորումները՝

1. ժողովրդի, նրա անցնելիք ճանապարհի մասին

«Գուցե գլխի էլ չէ, որ դրամապանակը կորցրել է: Կիմանա, կգա, ցուրտ է, շուտ գար»:

Հետո աչքերում շողաց մի կարևոր միտք, և նա ուրախացավ, որ դրամապանակի տերը դեռ չի հայտնվել, լավ է որ չի եկել, թե չէ արդեն ուշ կլիներ, շատ ուշ: Եվ նա գրպանից հանեց հարյուր ֆրանկ, ճիշտ` հարյուր, շտապ բացեց դրամապանակը և հարյուր ֆրանկը ծրարեց դրամապանակի խորքում, տասը ֆրանկի տակ: Ապա ժպտաց, ձեռքերը շփեց իրար, խոր շունչ քաշեց, հին ու ծանր պարտքերից ազատվողի պես հանգիստ շնչեց ու շնչի հետ հանկարծ հասկացավ, որ տասը տարի առաջ վիճակախաղով շահած հարյուր մարկը հոգու խորքում, իրենից էլ ծածուկ, պարտք է համարել:

«Ինչո՞ւ,- փորձեց հասկանալ,- ինչո՞ւ պարտք»:

«Որովհետև հարյուր մարդ այդ վիճակախաղում հուսախաբ եղավ, իսկ ես շահեցի, սեփականացրի հարյուր մարդու հարյուր մարկը»: – Մոգոնածի համար ժպտաց, զգաց, որ իսկական պատասխանը դարձյալ իրենից ծածուկ է, հոգու խորքում ննջում է, մի օր կհայտնվի, անսպասելի կհայտնվի ու կուրախացնի:

2. օրվա ապրուստի և հագուստի մասին

«Տխուր բան է օրվա ապրուստ չունենալը,- մտածեց Կոմիտասը,- դա մարդու ծնունդի դեմ, բնության դեմ բան է: Ամեն մարդ հանապազօրյա հաց պետք է ունենա` օդ շնչելու բնական իրավունքով, հագուստ ու կապուստ պետք է ունենա` իր մորթու գոյության բնական իրավունքով: Եվ հաց ու թացի, հագուստ-կապուստի համար չէ, որ մարդիկ աշխարհ են գալիս, դրանք ի վերուստ տրվում են նրանց ծննդի հետ` տրվում են օդի ու մորթու պես… Իսկ եթե չկա՞, եթե չունի՞ն, ուրեմն մեծ ոճրագործություն է կատարվել: Թունավոր սրեր են բացվել բնության դեմ…»:

Արտահայտիր քո կարծիքը այդ մտքերի վերաբերյալ:

·         … մարմնոք ապրելու փոխարեն ապրեի հոգով, ինչի համար ծնվել եմ, ինչի համար ամենքն են ծնվում… — ստեղծագործական աշխատանք՝ ինչի՞ համար եմ ծնվել, ինչի համար են մարդիկ ծնվում (6-8 նախադասությամբ):

                                           

Ի՞նչի համար են մարդիկ ծնվում

Իմ կարծիքով ամեն մարդ ծնված է լավ բաներ անելու, կյանքը լավացնելու, ընդհանուր շահին համապատասխոնող գյուտեր անելու: Մարդու կյանքի ընթացքում լինող ամենա մեծ պարտականություններից մեկը ուրիշի մասին հոգ տանելն է: Շատերը չիմանալով, թե ինչ բարդ է ուրիշի մասին հոգ տանելը, չէն գիտակցում, որ ուրիշ մարդկանց ովքեր հոգ են տանում՝ հարկավոր է օգնել: Այն մարդը ով վատ բան է անում, ուրիշներին վնասվեկով, նրա գոյությունը անիմաստ է: Նա չհասկանալով, որ ուրիշին վնասում է և մտածելով միայն սեփական շահերի մասին գնում է վատ քայլերի: Էգոիստ մարդիկ լավը չէն: Ամեն մարդ պետք է մտածի ուրիշների մասին, որպեսզի այդ ցանկությունը փոխադարձ լինի:

                                     Օգնելու արվեստը

Օգնել կարող են բոլորը, ուղղակի ցանկություն է հարկավոր: Մարդիկ երբեմն կարծում են, որ իրենք անօգնական են և այդ պատճառով ուրիշներին օգնության ձեռք պարզել չեն կարող, բայց խիստ սխալվում են: Բավարարվեք այնքանով ինչքան ունեք, քանզի եթե դա չլիներ դուք ինչ էիք անելու: Երբեք ձեզ մի թերագնահատեք: Ամեն ինչ փոխադարձ է: Եթե դուք ուրիշին օգնեք, մեկն էլ ձեզ կօգնի: Միշտ օգնեք մարդկանց, երբեք մի մտածեք, որ եթե օգնության կարիք ունեցողը ցանկանա ինքնըստինքյան իր խնդիրը կլուծի: Շատ հաճախ վնասելով մարդուն, դու կարծում ես, թե՝ նրան օգնում ես, բայց քո կարծիքը ոչ միշտ է ճիշտ: Օրինակ՝ մեր վերջին ընթերցած Ակսել Բակունցի <<Սպիտակ ձիու>> մեջ Սիմոնը կարծում է թե՝ օգնում է ձիուն՝ Ցոլակին չեչաքարով վնասելով

Կոմիտասյան օրերին ընդառաջ

Սեպտեմբերի 19-25

Ընթերցանության նյութ — «Ծիրանի ծառ» պատմվածաշար

7-րդ դասարան

Կարդալ «Ծիրանի ծառ» պատմվածաշարից «Օրն ավետյաց» պատմվածքը:

Առաջադրանք — Մանուկ Սողոմոնի նկարագիրը «Օրն ավետյաց» պատմվածքում:

Կոմիտասը փոքր որբ էր, որն իր լավ ձայնի շնորհիվ գնում էր ս. Էջմիածին երգչախմբի անդամ դառնալու: Նա հասկանում էր երաժշտությունը, այն շոշափում էր: Նրա մոտ սեր էր առաջացել դեպի իր ընկերները նա չէր ուզում նրանցից հեռանալ, բայց նրա միջի բնազդը նրան ստիպում էր ընկերներից հեռանալ, փախչել Քյոթահիայից: Նրա մեջ աստիճանաբար արթնանում էր հայրենիքը, նա սկսում էր հիշել իր երկրում օգտագործված բառերը և երգերը, դրանք նրան այնքան հարազատ էին թվում:

Կարդալ «Ծիրանի ծառ» պատմվածաշարից «Մաղթանք» պատմվածքը:

Առաջադրանք — Առանձնացրու կարոտի նկարագրության հատվածը. փորձիր դու էլ նկարագրել կարոտի զգացումը:

Կարոտը մի զգացմունք է, որը առաջանում է սիրուց, ձգտումից և թախիծից: Դու կարոտում ես ինչ-որ մեկին, քանի որ նրան սիրում ես, հասկանում ես՝ ինչքան բան է նրա հետ հեշտ, ուզում ես նրան տեսնել, որպեսզի նա քեզ օգնի, իսկ դու՝ նրան:

Կարդալ «Ծիրանի ծառ» պատմվածաշարից «Դարուղի» պատմվածքը:

Առաջադրանքներ.

·          Ինչպե՞ս էր Կոմիտասը իրար կապում մարդուն և երգը. համամի՞տ ես նրա հետ, ինչու՞:

·         Նա մարդուն համոզում էր, նրա ամենախորը զգացմունքները արթնացնելով: Նա ճիշտ էր վարվում, քանի որ մարդու բարձր տրամադրությունը պահող բաներից մեկը երգն է:

·         Մեկնաբանիր վերնագիրը:

·         Իմ կարծիքով վերնագիրը Դարուղի էր, քանզի Կոմիտասը ամբողջ ընթացքում դարուղու վրա գնալով էր մտածում: Կարծում եմ պատմվածքը ճիշտ է վերնագրվախ, քանի որ ուրիշ վերնագիր մտածելը անիմաստ կլիներ:

Բաց թողած տեղերում լրացրու և կամ եվ.

ա/ ագևազ, ալեվետ, ալևոր, արևագալ, բևեռ, Գեվորգ, գերեվարել, գինեվետ, գինեվաճառ, գոտևորել, երբևէ, դափնեվարդ, երևույթ, Երևան, թեթևոտն, թերևս, կարեվեր, հարևան, հոգեվիճակ, ձևել, ոսկեվարս, եվրոպացի

բ/ կարևոր, համաեվրոպական, հետևակ, հոգևոր, հևասպառ, ոսկեվաճառ, ոսկեվորված, պարգևել, սեթևեթ, սերկևիլ, սևակնած, վազեվազ, ուղեվճար, ուղևորվել, ունևոր, իսկույնևեթ, եվրոպա,  եվրոպական, օթևան

գ/այգեվետ,արևելք,արևմտաերոպական,բարևագիր,Եվգինե, եվրախորհուրդ,եվրամիություն, երթևեկել, թեթևություն, Լևոնյան, հևիհեվ,  հոգեվարք,  ոգևորություն,  պարգև,  ոսկեվազ, Սևան, սևեռուն, տարեվերջ:

Որ շարքի բոլոր բառերում է գրվում եվ.

ա/ ոսկ-ազ,  հոգ-իճակ,  գոտ-որել,  այց-ճար,  ոսկ-որել,  գեր-արել,  կար-որ, հ-ասպառ:

բ/ գին-աճառ,  գին-ետ,  համաեր-անյան,  հետ-ակ,  ուն-որ,  ալ-ետ,  ալ-որ, եղր-անի:

գ/ հոգ-իճակ,  կար-եր,  ուղ-ճար,  ոսկ-արս, տար-երջ, ալ-արս, վազ-ազ, դափն-արդ:

1.     Անհրաժեշտ տեղերում լրացնել Ը.

ա/ ակնբախ, ամենաընդունակ, այլընտրանք,առնթեր, գահնկեց, գիրկընդխառն, գործընկեր, գույնզգույն, երկնչել, զուգնթաց, թրըխկ, լուսնկա, հյուրընկալ, ձեռնտու, մակնթաց:

բ/ ակ-ընդետ, ամենաընդունելի, անընդմեջ, գործընթաց, դասընկեր, դյուրըմբռնելի, երկընտրանք, թըխկ, խոչնդոտ, կորնթարդ, համնթաց, հատնտիր, մերթնդմերթ, չնկճվել, չրխկոց, վերնձյուղվել:

գ/ ակնթարթ, ամենաընտիր, անըմբռնելի, անընդունակ, դասընթաց, ինքնստինքյան, համընկնել, ձկնկիթ, մեջնդմեջ, մթնկա, մթնշաղ, նախնտրել, որոտընդոստ, չրըխկ, չմբռնել, սրնթաց, օրըստօրե:

Բաց թողած տեղերում լրացնել Օ կամ Ո.

ա/ ականջող, ամենօրյա, այդօրինակ, այսօր, անդորրություն, անոթ, անողնաշար, անողոք, անորակ, անօգտակար, ապորինի, բարձրորակ, բարօրություն, գիշերուզօր, դեղնազօծ, երկարօրյա, եղբորորդի, հնօրյա, քնքշորեն, օթոց, օրըստօրե, օրոցք:

բ/ ամանոր, ամենաորակյալ, անօդ, անորսալի, անօթևան, առորեական, արագոտն, արծաթազօծ, արջաորս, բնօրրան, գանգոսկր, գիշերօթիկ, երկօրյակ, ընդ-րինակել, թիկնոթոց, թռչնորս, լացուկոծ, յուրօրինակ, վատորակ:

գ/ անօրինակ, արևազօծ, բարորակ, եռօրյա, հնաոճ, հնգօրյակ, հոտնկայս, հրանոթ, ճռվողյուն, մեղմորեն, մեղմորոր, միջօրե, նմանօրինակ, նորաոճ, շորորալ, ողորկ, ոսկեզօծ, ով, որբանոց, չօգնել, պնդօղակ, սևորակ:

Լրացուցիչ առաջադրանքներ

·         կարդալ Ավ.Իսահակյանի առակներից ևս մի քանիսը (5-7 առակ նույն գրքից)

·         փորձիր ընդհանրացնել՝ ինչի մասին են նրա առակները

·         Նրա առակները ներկայացնում են, թե՝ ինչպես պետք է ապրել, որպեսզի ամեն ինչը լավ լինի: Որոշ առակներում ներկայացրած էր մարդկային բթամտությունը, որոշներում ապրելակերպը, բայց դրանց բոլորի արմատը՝ կյանքի դառնությունն է: Օրինակ՝ մեծ ճշմարտություն առակում ներկայացնում է, թե՝ ինչպես մի հարուստ մարդ շենք էր շինում: Նրան թվում էր, թե՝ առավոտը ուշ է սկսվում, իսկ երեկոն շուտ վերջանում և բանվորները աշխատանք չանելով և գումար աշխատելով, գնում են տուն: Բայց երբ նա հասավ բանվորների վիճակին վերջ ի վերջո հասկացավ ինչումն է իրականությունը:

• առակներից դուրս բեր այն խրատները, որոնց դու հետևում ես և որոնց ընդհանրապես չես հետևում (բեր օրինակներ)

Ցավոք ինտերնետի հետ խնդիրների պատճառով ես չկարողացա հատվածներ դուրս բերել: Նրա առակները խրատում են, թե՝ ինչպես քեզ պետք է կյանքում պահես: Ես հետեվում եմ այն խրատին, որն ասում է, թե՝ պետք չէ օգտվել քո բարելավ վիճակնից և չքավորին տանջել այն տանջանքի ծանրությունը չիմանալով: Ես երբեք չեմ հետևել այն խրատին, որը խորհուրդ է տալիս գնալ դեպի չքավորությունը: 

Աշխարհի դառնությունը, մուլլան և մանուկները, ամենապիտանի բանը, Ահմեդի ուղտը, Գյուղացին և ճնճղուկը:

·         Գրել տրված բառերի երկուական հոմանիշ՝ օգտվելով բառարանից. Առարկել-պատասխանել-դիմադրական պատասխան ցուցադրել, անախորժ-վատ-ամոթալի, մարագ-գոմ-կովանոց, խարխուլ-խախուտ-սլալախ, հյուղակ-տնակ-խրճիթ, յուրացնել-սեփականացնել-սովորել, տարօրինակ-միստիկական-առեղծվածային, ծանծաղուտ-անցահուն-ծանծաղ, պարարտ-սնված-լավ, թափառել-շրջագայել-ճամփորդել, մխիթարել-սփոփել-ամոքել, շնորհք-կարողություն-հնարավորություն:

·         Բացատրել հետևյալ արտահայտությունները — դատարկ հայացք; փչել հնազանդության եւ խոնարհության մասին; խոսեց հետս, ինչպես փոքրի հետ կխոսեն:

·         Դատակ հայացք- առանց մտածմունքների և անիմաստ հայացք, փչել հնազանդության եւ խոնարհության մասին-ժողովուրդը խաբել թե՝ ինչ կլինի հնազանդվելու դեպքում, ինչպես փոքրի հետ կխոսեն- արհամարանքով փաղաքշել, համոզել:

·         Ես հիմա հանճար եմ։ Բայց այդ մասին ոչ ոքի չեմ ասի։ Ոչ մի դեպքում։ Եթե իմանան, կսկսեն զգուշանալ։ — Ինչու՞ են սովորական մարդիկ զգուշանում հանճարներից:

·         Իմ կարծիքով հանճարները երբեմն կարող ենմ այնպիսի բան ասել, որը խելքին մոտ չի, բայց ճիշտ է և նրան խենթի տեղ դնելով կարհամարեն:

·         Ուղղակի մտածեցի, քանի որ կարող եմ դա անել, ուրեմն պետք է անեմ։ — Փորձիր, այս նախադասությունից ելնելով, բնութագրել Ջիմին:

·         Ջիմը շատ հաստատակամ և մտովի հզոր էր: Նա կարող էր անգամ անլուծելի գործը կատարել:

·         Ու այդ ժամանակ սկսեցի երեւակայել։ Ի՞նչ կլինի, եթե … — ի՞նչ անհավանական երազանք ունես, պատմիր: Ես շատ վաղ հասակից երազանք ունեմ՝ մարդկանց անմահություն տալու հնարավորություն ունենալ: Եթե ես այդ շնորհքը ունենայի, մարդիկ կկարողանային ապագա սերունդներին ավելի հստակ տեղեկություն հայտնել անցյալի մասին: Եվ ոչ միայն, ես կկարողանայի ընդմիշտ իմ հարազատների հետ լինեի:

                       Եթե ուզում եմ փոխել աշխարհը, պետք է սկսեմ ինձանից

Հաճախ ինչ-որ մեկի հետ վիճելուց հետո մենք մտածում ենք, թե ինչ լավ կլիներ, եթե ես կարողանայի նրան փոխել, կամ հակառակը, ինչ լավ կլիներ, եթե նա գրողի ծոցը կորչեր: Բայց ոչ, մի մտածեք նրա մասին, սկզբում նայեք ձեր սխալներին: Ծնողները միշտ ասում են, թե՝ եթե ոմն մեկին, ում հետ վիճել ենք, բան չանել, նա մեզ չի կպչի: Բայց ոչ, նրանք միշտ խիստ սխալվում են: Համաձայն եմ, որ պետք չէ նրան բան անել, բայց գոնե պետք է այնպիսի քայլ անել, որ մեր թշնամին զղջա: Մեկ-մեկ պետք է վրեժ լուծել, քանզի նրա արածը աններելի է: Բայց խորհուրդ չեմ տալիս վրեժխնդիր լինել: Խորհուրդ եմ տալիս այնպիսի քայլեր գործել, որոնք նրան հոգեկան ծանր վիճակի կհասցնեն: Այսինքն՝ կստիպեն զղջալ: Բայց միշտ հիշեք, որ դուք ուրիշից լավը չեք: Առաջին հերթին դուք պետք է ուղղվեք, հետո նոր ուրիշներին ուղղեք:

7-րդ դասարան

·         Նկարագրիր ,,Աշխատանքը,, պատումի հերոսին

·         Նա հզոր մարմին ունեցող, աշխատասեր, դիմացկուն և հաստատակամ մարդ էր: Այն մարդը որ անգամ <<զոռով>> դիմադրում է և չի հանձնվում, նա միշտ կհաղթի:

·         Բնութագրիր ,,Աշխատանքը,, պատումի հերոսին

·         Նա հաղթանդամ, բարձրահասակև հզոր էր: Կարմաերես և երիտասարդ:

·         Փորձիր տեքստից կռահել՝ ինչպիսի վերաբերմունք ունի հեղինակը հերոսի նկատմամբ

·         Նա ուզել է ցույց տա, թե հերոսը ինչ հաստատակամ և դիմացկուն է:

·         Ինչպես կբացատրես — կռվենք, որ վերցնենք արտահայտությունը

 Իմ կարծիքով այդ արտահայտությունը կարելի է բացատրել հետևյալ կերպով: Առանց ջանք ոչինչ չի, լինում: Որպեսզի կյանքը շարունակվի պայքար է պետք:

·         ,,Մրջյունները,, ստեղծագործությունից գտիր խլվլալ-զեռալ, ճամփորդ-ճանապարհորոդ, տրորել-ճզմել, սնունդ-ուտելիք, դատարկել-պարպել, քրտնաջան-ջանասեր, մտածել-խորհել բառերի հոմանիշները և փոխարինիր տրվածներով:

·         Քո կարծիքով ինչու՞ մրջյունները չեն հեռանում:

 Քանզի նրանց համար այդ տեղը հայրենիքն է, իսկ հայրենիքը երբեք մոռանալ և լքել չի կարելի:

·         Ինչ լեզվով խոսեցին ,,Լեզու,, մանրապատումի հերոսները: Էլ ինչի լեզու կարող է լինել. թվարկիր ու նկարագրիր, թե այդ լեզվով ինչ կարելի է արտահայտել:

·         Նրանք երկու բառի մեջ ներդրեցին իրենց բոլոր զգացմունքները և հասացրեցին միմյանց իրենց ասելիքը: Այդ լեզվով կարելի է արտահայտել բոլոր զգացմունքները:

·         Բառարանից օգտվելով՝ ,,լեզու,, բառի տարբեր իմաստներով կազմիր նախադասություններ:

·         Ամենա պետքական լեզուն Անգլերենն է: Նրա լեզուն կտրեցին: Նրա լեզուն շատ երկար է:

·         ներկայացրու մի տեսարան քո ընտրած լեզվով (խմբային աշխատանք):

Առաջադրանքներ 

·         Գրիր անհեթեթ-միամիտ և սխալ ինչ որ բան, սերտել-սովորել, սփոփանք-մխիթարանք, ի դերև ելնել-բացահայտ դառնալ, առաքինի-մաքուր, շռայլել-առատաձեռնել, դարանակալել-թաքնվել, տոկուն-աննկուն բառերի բացատրությունը:

·         Բացատրիր տարօրինակ բառի կազմությունը, թվարկիր ևս հինգ բառ, որ կունենա նույն նախածանցը:

Տար-օրինակ ածանց + գոյական

Տար-բեր

Տար-ա-կուսանք

Տար-ա-բնույթ

Տար-ա-բաժանել

·         Խելացի զվարճություններ — ինչպես կբացատրես այս արտահայտությունը, թվարկիր մի քանի այդպիսի զվարճություն:

Իրականում խելացի զվարճությունները այն զվարճություններն են, որոնք օգտակար են: Իսկ պատմվածքի մեջ վատ տղաների համար խելացի զվարճությունները, այն զվարճություններն էին, որոնք ուրիշին ցավ են պատճառում:

·         Եթե քո մասին գիրք գրվեր կամ ֆիլմ նկարահանվեր, ինչ դրվագներ տեղ կգտնեին այնտեղ:

Ես մեծ հաճույքով կմասնակցեի ֆանտաստիկ ֆիլմին և իմ կարծիքով, ինչքան էլ ծիծաղելի լինի, ես փոքր սուպերհերոսի դեր կկատարեի:

·         ընտրիր բնութագրող բառերից, որը (որոնք) քո կարծիքով համապատասխանում է Ջեյկոբին և հիմնավորիր.

1.       բարի

2.       փառասեր

3.       խեղճ

4.       մեծահոգի

5.       ինքնահավան

6.       երազկոտ

Նրա բարությունը պարզ երևում է: Նա ցանկանում էր բոլորին օգնել ամեն ինչին քաջաբար էր նայում և անգամ շանը օգնելուց ուղիղ մահի աչքերի մեջ նայելուց չեր սառսրում: Մեծահոգությունը երևում էր, երբ նրա պատկերացումների մեջ նա պատկերացնում էր, թե ինչպես աղքատ մորը գումար տալով ուզում էր օգնե; իր յոթ երեխաներին պահել և նաև բարություններ ցուցադրում նրան քարոզելով չշռայլանալ:

·         ինչու՞ Ջեյկոբը հաջողության չէր հասնում, ինչու՞ իրական կյանքում չէր կարողանում կիրառել գրքերից սովորածը

Գրքերում ոչ ամեն բանն է չափի մեջ: Կան մարդիկ ովքեր իրականության զգացում չունեն և ամպերում են, և նրանցից մեկը Ջեյկոբն էր: Նա մտածում էր որ կյանքը հիանալի է և մարդիկ բոլորը բարի են, բայց կյանքն էլ իր թերությունները ունի:

·         դու անձամբ ինչ ես սովորում գրքերից, քո կարծիքով ինչպե՞ս է պետք օգտվել գրքի տված ,,գիտելիքից,,:

Ամեն գիտելիք օգտակար է, միայն պետք է այն ճիշտ օգտագործել: Գիտելիքը մարդուն զինում է: Գիտելիքով զինված մարդը անպարտելի է: Ես գրքերից սովորում եմ այն ինչ ինձ  կյանքումս օգնելու է:

·         Գրել երկուական հոմանիշ — խորհրդավոր-գաղտնախորհուրդ-թաքնախորհուրդ, բախել-թակել-հարվածել, վայելել-ճաշակել-ըմբոխշնել, տենչանք-ձգտում-ցանկություն, անհեթեթ-անիմաստ-անմիտ, չքավորություն-աղքատություն-չունելութույն, հռչակավոր-հայտնի-մեծահռչակ, ախորժելի-համեղ-դուրեկան, արշավել, շառավիղ-ճանապարհ-ուղի, վիթխարի-հսկայական-մեծ, հուժկու-հզոր-ահեղ, վայրագ-կատաղի-վայրենի, քմահաճ-կամակոր-կամահաճ, բաշխել-նվիրել-տալ, խթանել-գրգռել-դրդել, դարմանել-բուժել-բժշկել:

·         Փորձիր ձիու անունից պատմել իր անցկացրած ամռան մասին:

·         Ինձ գողացան իմ տեր Ջորջ Բայրոից: Դա մի փոքր չարաճճի տղա էր: Սկզբում ես չէի ցանկանում նրան թույլ տալ ինձ խթանել, բայց հետո թույլ  տվեցի: Հետո նրա ընկերն էլ ինձ խթանեց: Իսկ վերջում ինձ վերադարձրին իմ տիրոջը: Իսկ իմ տերը ինձնից շատ գոհ էր հասկանալով, որ ես ավելի եմ հզորացել:

·         Բնութագրիր Մուրադին՝ մեջբերելով պատմվածքից հատվածներ:

·         Մուրադը մի փոքր խելագար տղա էր, որը ապրում էր արկածներով լի կյանքով: Նա և նրա գերդաստանի մարդիկ բոլորն էլ չքավոր էին

·         Գողությու՞ն էր Մուրադի արածը՝ Արամի կարծիքով, քո կարծիքով:

·         Արամը սկզբում կարծում էր, թե դա գողություն է, բայց հետո նա էլ մտափոխվեց, երբ ձիուն հավանեց:

·         Արդարացրու Մուրադին, մեղադրիր Մուրադին:

·         Մուրադը մեղավոր չէր, քանզի նա դեռ փոքր էր և չէր գիտակցում, թե ինչ էր անում: Նա մեղավոր էր, քանզի տարիքը կապ չունի, նա վերցրել էր այն, ինչը իրեն չէր պատկանում:

Տանը կարդալ Վ.Սարոյանի «Գողացած հեծանիվը» պատմվածքը և համեմատել նախորդ պատմվածքի հետ:

Ստեղծագործական-վերլուծական աշխատանք — Ինչու՞ և ի՞նչ են մարդիկ գողանում …